Wypalenie zawodowe

Wprowadzenie 9
Rozdział 1. Wypalenie zawodowe – diagnostyka, epidemiologia i klasyfikacja 11

1.1 Wstęp 11
1.1.1 Epidemiologia wypalenia zawodowego 13
1.1.2 Czynniki demograficzne wpływające na wypalenie zawodowe 14
1.1.2.1 Wiek 14
1.1.2.2 Płeć 14
1.1.2.3 Wykształcenie 15
1.1.2.4 Staż pracy 16
1.1.3 Klasyfikacja wypalenia zawodowego 16
1.1.3.1 Wypalenie się w ICD-10 16
1.1.3.2 Wypalenie zawodowe w ICD-11 17
Bibliografia 18

Rozdział 2. Stres w miejscu pracy 21

2.1 Pojęcie stresu 21
2.2 Ewolucja psychologicznych koncepcji stresu 24
2.3 Stres zawodowy w ujęciu transakcyjnym – dominującym we współczesnych badaniach 27
2.3.1 Transakcyjny model stresu zawodowego Coxa 27
2.3.2 Teoria indywidualno‑środowiskowego niedopasowania van Harrisona 28
2.3.3 Koncepcja stresu zawodowego Kalimo 29
2.3.4 Model stresu zawodowego Fąfrowicz i Marka 29
2.3.5 Koncepcja stresu organizacyjnego Kahna i Byosiere'a 30
2.3.6 Model wymagania–kontrola Karaska 31
2.3.7 Model nierównowagi wysiłek–nagroda Siegrista 32
2.3.8 Teoria zachowania zasobów Hobfolla 32
2.3.9 Model kompensowania napięcia wzbudzanego przez wymagania zawodowe de Jonge'a i Dormanna 33
2.3.10 Polski procesualny model stresu zawodowego Bohdana Dudka 34
2.4 Źródła stresu związane z pracą 35
2.4.1 Fizyczne warunki pracy wywołujące stres 36
2.4.2 Psychologiczne i interpersonalne (psychospołeczne) uwarunkowania stresu zawodowego 37
2.4.2.1 Zagrożenia psychospołeczne związane z kontekstem pracy 38
2.4.3.2 Zagrożenia psychospołeczne związane z treścią pracy 41
2.5 Skutki stresu przeżywanego w związku z wykonywaną pracą 43
2.5.1 Psychologiczne skutki stresu zawodowego 44
2.5.2 Fizyczne skutki stresu zawodowego 44
2.5.3 Behawioralne skutki stresu 45
2.5.4 Skutki zdrowotne długotrwałego (chronicznego) stresu w pracy 45
2.6 Zespół stresu pourazowego jako skutek nagłej sytuacji związanej z wykonywaniem obowiązków zawodowych 47
2.7 Mobbing jako specyficzna forma stresu w miejscu pracy 48
Bibliografia 50

Rozdział 3. Predyktory odporności i style radzenia sobie ze stresem 56

3.1 Osobowość i temperament jako predyktory odporności na stres 57
3.2 Typologia osobowości A, B, C i D w procesie odporności na sytuacje stresowe 61
3.3 Radzenie sobie ze stresem, pojęcie procesu, strategii i stylu 63
3.3.1 Radzenie sobie ze stresem jako proces 64
3.3.2 Radzenie sobie ze stresem jako strategia 64
3.3.3 Style radzenia sobie ze stresem 66
3.4 Koncepcja odporności i zdolności do regeneracji sił – resilience 66
3.4.1 Odporność na stres jako proces 67
3.4.2 Odporność na stres jako trwała właściwość osobowości 68
Bibliografia 70

Rozdział 4. Ewolucja pojęcia i różne koncepcje wypalenia zawodowego 75

4.1 Model wyjściowy i dominujący – koncepcja wypalenia zawodowego według Christiny Maslach 76
4.2 Pozostałe koncepcje ujmujące zjawisko wypalenia zawodowego 82
4.3 Wkład polskich badaczy w rozwój badań nad koncepcjami wypalenia zawodowego 88
4.4 Metody pomiarowe wypalenia zawodowego 90
4.5 Przyszłe kierunki badań 92
Bibliografia 92

Rozdział 5. Profilaktyka wypalenia zawodowego i terapia zaburzeń psychicznych wywoływanych sytuacją zawodową 96

5.1 Profilaktyka 96
5.1.1 Formy profilaktyki wypalenia zawodowego w zależności od jego etapu 97
5.1.2 Ogólne metody przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu 98
5.1.3 Metody profilaktyki wypalenia zawodowego w zawodach społecznych i usługowych 99
5.1.4 Profilaktyka wypalenia z uwzględnieniem poziomu oddziaływania 101
5.1.4.1 Prewencja na poziomie indywidualnym 102
5.1.4.2 Prewencja na poziomie indywidualno‑instytucjonalnym 103
5.1.4.3 Prewencja systemowa 104
5.2 Profilaktyka antymobbingowa 105
Bibliografia 106

Rozdział 6. Możliwości terapeutyczne w poważnym przebiegu wypalenia zawodowego 109

6.1 Autoterapia wypalenia zawodowego – etap przedkliniczny 109
6.2 Leczenie psychologiczne i psychiatryczne w przebiegu wypalenia zawodowego 110
6.2.1 Leczenie psychologiczne 110
6.2.2 Leczenie psychiatryczne zaburzeń psychicznych towarzyszących wypaleniu zawodowemu lub spowodowanych traumą w pracy 111
6.2.2.1 Zaburzenia adaptacyjne – rozpoznanie i leczenie w przebiegu wypalenia zawodowego 113
6.2.2.2 Zaburzenie stresowe pourazowe – rozpoznanie i leczenie w przebiegu pracy zawodowej 114
6.2.2.3 Zaburzenia depresyjne – odróżnianie od wypalenia zawodowego i ich terapia 116
6.3 Wystawianie zwolnień lekarskich w wypadku wypalenia zawodowego 121
Bibliografia 122

Podsumowanie 125