Elektrokardiografia interaktywna. M. Rimmerman, plus dostęp

Przedmowa do wydania polskiego

Tekst polskiej wersji interaktywnego kursu elektrokardiografii  w partiach dotyczących interpretacji poszczególnych elektrokardiogramów i w „Dodatku” przedstawiającym zasady interpretacji EKG różni się (niekiedy dość istotnie) od wydanego w 2008 roku oryginału. Zasadniczą przyczyną wprowadzonych modyfikacji są zmiany zasad interpretacji EKG zawarte w zaleceniach ekspertów trzech prestiżowych towarzystw kardiologicznych (American College of Cardiology, American Heart Association i Heart Rhythm Society), wydanych w latach 2007 i 2009 i w większości przejętych przez ekspertów PTK w zaleceniach z 2010 roku. Uznaliśmy (wraz z Wydawcą), że uaktualnienie kryteriów diagnostycznych przyniesie praktyczną korzyść polskim użytkownikom tego programu. Rzadziej powodem wprowadzanych zmian były pewne uproszczenia zasad diagnostycznych stosowane przez autorów, które, choć zapewne wygodne dla uczących się, zmniejszają istotnie wiarygodność rozpoznań: np. rozpoznawanie wydłużonego odstępu QT na podstawie obserwacji, że przekracza on połowę odstępu R-R lub traktowanie wszystkich dwufazowych (dodatnio-ujemnych) załamków P w odprowadzeniu V1 za cechę nieprawidłowego stanu (czyli przerostu lub powiększenia) lewego przedsionka. Musiałam też usunąć rozpoznanie migotania przedsionków w sytuacji, gdy w EKG były wyraźnie widoczne załamki P przed zespołami QRS (niewątpliwie błąd typu redakcyjnego, nieskorygowany przez redaktora odpowiedzialnego za tę edycję).

Pomimo konieczności żmudnego ślęczenia nad prawie 700 elektrokardiogramami, ich porównywania z autorskimi interpretacjami i rozpoznaniami oraz korygowania opisów w wymienionych wyżej przypadkach, nie żałuję straconego czasu, bo nie mam wątpliwości, że polska edycja tego programu, z tym ogromnym zbiorem elektrokardiogramów, zostanie dobrze przyjęta przez naszych lekarzy opisujących EKG lub chcących opanować tę umiejętność. Co więcej, są to elektrokardiogramy wykonane świetnej jakości sprzętem, przeważnie bezbłędne technicznie i, co najważniejsze, niezwykle różnorodne, dzięki wielospecjalistycznemu profilowi szpitala, w którym je wykonywano. Mnie osobiście szczególnie utkwiły w pamięci dwa zapisy: pierwszy to migotanie komór, zarejestrowane u przytomnego pacjenta, podłączonego, w trakcie oczekiwania na przeszczep serca, do urządzenia wspomagającego pracę lewej komory. I drugi, zakłócany okresowo nakładającą się na zapis elektrostymulacją płata mięśnia najszerszego grzbietu, naszytego na serce w celu jego wzmocnienia. To naprawdę warto zobaczyć!

Na uwagę zasługują też dwie obserwacje autorów, przeważnie nieuwzględniane w podręcznikach lub w zbiorach zaleceń dotyczących interpretacji EKG. Pierwsza z nich to opis „wyprostowanych” odcinków ST w stanie hipokalcemii (ST-segment straightening). I rzeczywiście, odcinki ST w omawianych elektrokardiogramach wyglądają czasem jak sznurek rozciągnięty między załamkami S i T, nawet wtedy, gdy temu objawowi nie towarzyszy wydłużenie odstępu QT. Po obejrzeniu tych zapisów znalazłam też podobny u jednego pacjenta, a badanie stężenia wapnia potwierdziło to rozpoznanie. Drugi objaw, co prawda znany od dawna, ale rzadko omawiany, to „zamaskowany” blok odnogi (masquerading bundle branch block): obecność cech bloku lewej odnogi w odprowadzeniach kończynowych i bloku prawej odnogi w przedsercowych. Taki rzadko spotykany typ zaburzenia przewodzenia śródkomorowego najlepiej wytłumaczyć współistnieniem bloku prawej odnogi i niezupełnego bloku odnogi lewej (czyli bloku wiązki przegrodowej), a wskazuje on na rozległe uszkodzenie górnej części przegrody międzykomorowej (zwłóknienie lub bliznę pozawałową) i zagrożenie blokiem serca, czyli całkowitym blokiem przedsionkowo-komorowym.

Ta ogromna i różnorodna oferta elektrokardiograficzna w programie interaktywnego kursu EKG jest znakomitym materiałem dydaktycznym dla uczących się elektrokardiografii i kopalnia nowych obserwacji dla fanów tej wąskiej dziedziny medycyny. Gorąco go polecam!

Prof. Barbara Dąbrowska