Dermatoskopia i nowotwory skóry. Podręcznik dla łowców nowotworów skóry i czerniaka

ROZDZIAŁ 1
Wprowadzenie do dermatoskopii

1.1 Dlaczego warto korzystać z dermatoskopu?................................................................................................... 1
1.1.1 Ekonomiczne znaczenie dermatoskopii................................................................................................................. 1
1.2 Czym jest dermatoskop?......................................................................................................................................... 2
1.3 Kolory w dermatoskopii.......................................................................................................................................... 4
1.4 Różnice między obrazem dermatoskopowym w trybie światła spolaryzowanego i niespolaryzowanego................................................. 7
1.5 Zastosowanie dermatoskopii w innych stanach niż nowotwór.............................................................. 11
1.5.1 Dermatoskopia skóry otaczającej wykwit............................................................................................................ 11
1.5.2 Dermatoskopia stanów zapalnych i innych chorób skóry......................................................................... 12
1.5.3 Dermatoskopia włosa...................................................................................................................................................... 12
1.5.4 Dermatoskopia skórnych zakażeń i zarażeń pasożytniczych................................................................... 12
1.5.5 Dermatoskopia paznokci............................................................................................................................................... 12

ROZDZIAŁ 2
Narząd skóry

2.1 Narząd skóry............................................................................................................................................................. 15
2.2 Embriologia skóry................................................................................................................................................... 15
2.3 Budowa mikroanatomiczna skóry.................................................................................................................... 17
2.3.1 Naskórek................................................................................................................................................................................... 17
2.3.2 Produkcja melaniny.......................................................................................................................................................... 23
2.3.3 Fototypy skóry...................................................................................................................................................................... 24
2.3.4 Melanocytowy vs. melanotyczny............................................................................................................................ 25
2.3.5 Dlaczego melanina ma różne kolory na różnych głębokościach skóry?.......................................... 25
2.3.6 Przydatki naskórkowe...................................................................................................................................................... 26
2.3.7 Błona podstawna.............................................................................................................................................................. 30
2.3.8 Skóra właściwa.................................................................................................................................................................... 30
2.3.9 Dopływ krwi do skóry..................................................................................................................................................... 32
2.3.10 Układ limfatyczny skóry 32
2.3.11 Unerwienie skóry 33
2.3.12 Budowa anatomiczna skóry dłoni i podeszew stóp 33
2.3.13 Budowa anatomiczna aparatu paznokciowego 34
2.3.14 Budowa anatomiczna oka w powiązaniu z nowotworem melanocytowym 34

ROZDZIAŁ 3
Dermatopatologia dla dermatoskopistów

3.1 Od skalpela do mikroskopu................................................................................................................................ 39
3.1.1 Proces przetwarzania próbek...................................................................................................................................... 39
3.2 Histologia normalnej skóry................................................................................................................................. 46
3.3 Terminologia stosowana w dermatopatologii............................................................................................. 50
3.4 Korelacja dermatoskopii i histologii wykwitów nowotworowych........................................................ 63
3.4.1 Ocena wykwitów............................................................................................................................................................... 66
3.4.2 Histologia czerniaka złośliwego................................................................................................................................. 67
3.4.3 Histologia raka podstawnokomórkowego........................................................................................................ 73
3.4.4 Histologia powszechnie występujących łagodnych wykwitów keratynocytowych............................................................... 76
3.4.5 Histologia raka kolczystokomórkowego.............................................................................................................. 79

ROZDZIAŁ 4
Język dermatoskopii: nazewnictwo i definiowanie struktur i wzorców

4.1 Ewolucja terminologii metaforycznej odnoszącej się do strukturi wzorców w dermatoskopii............................................................ 87
4.1.1 Struktury w zmodyfikowanej analizie wzorca................................................................................................... 87
4.2 Zmodyfikowana analiza wzorca wykwitów zabarwionych melaniną................................................. 88
4.2.1 Podstawowe struktury................................................................................................................................................... 88
4.2.2 Linie........................................................................................................................................................................................... 88
4.2.3 Pseudopodia........................................................................................................................................................................ 88
4.2.4 Koła.........................................................................................................................................................................................88
4.2.5 Grudki........................................................................................................................................................................................ 97
4.2.6 Kropki.......................................................................................................................................................................................97
4.2.7 Obszar bezstrukturalny................................................................................................................................................ 104
4.3 Wzorce w zmodyfikowanej analizie wzorca............................................................................................... 104
4.3.1 Dlaczego w zmodyfikowanej analizie wzorca nie stosuje się dwustopniowej metody dermatoskopowej................................................104
4.4 Procedura zmodyfikowanej analizy wzorca............................................................................................... 106
4.5 Zmodyfikowana analiza wzorca wykwitów zawierających białe struktury..................................... 108
4.5.1 Białe linie............................................................................................................................................................................... 108
4.5.2 Białe grudki i kropki........................................................................................................................................................ 108
4.5.3 Białe obszary bezstrukturalne w wykwitach płaskich................................................................................ 110
4.5.4 Białe koła w wykwitach płaskich............................................................................................................................. 110
4.5.5 Białe keratynowe wzory w uniesionych wykwitach.................................................................................... 114
4.6 Zmodyfikowana analiza wzorca wykwitów zawierających struktury pomarańczowe, żółte i w kolorze skóry................................. 114
4.7 Zmodyfikowana analiza wzorca naczyniowych struktur i wzorców.................................................. 117
4.7.1 Struktury naczyniowe.................................................................................................................................................... 117
4.7.2 Wzorce naczyniowe....................................................................................................................................................... 120
4.7.3 Anatomiczna korelacja struktur i wzorców naczyniowych.................................................................... 123
4.8 Nauka dermatoskopii.......................................................................................................................................... 125

ROZDZIAŁ 5
Badanie skóry

5.1 Badanie kontrolne skóry pacjenta.................................................................................................................. 129
5.1.1 Kto potrzebuje pełnego badania skóry?............................................................................................................ 129
5.1.2 Wywiad.................................................................................................................................................................................. 129
5.1.3 Badanie skóry..................................................................................................................................................................... 130
5.1.4 Badanie kliniczne............................................................................................................................................................. 130
5.1.5 Badanie dermatoskopowe......................................................................................................................................... 131
5.1.6 Metodyczne podejście do pełnego badania skóry.................................................................................... 133
5.2 Dokumentacja zdjęciowa.................................................................................................................................. 147
5.2.1 Proces tworzenia dokumentacji zdjęciowej.................................................................................................... 147
5.3 Bezpieczeństwo pacjenta: śledzenie próbek i samoocena................................................................... 150
5.4 Życie wykwitów..................................................................................................................................................... 151

ROZDZIAŁ 6
„Chaos i wzory”: algorytm decyzyjny dla barwnikowych wykwitów skórnych

6.1 „Chaos i wzory”...................................................................................................................................................... 155
6.2 Chaos........................................................................................................................................................................ 155
6.3 Wzory........................................................................................................................................................................ 160
6.3.1 Struktury szare lub niebieskie (w tym również szare lub niebieskie obszary bezstrukturalne)........................ 160
6.3.2 Obwodowo ułożony obszar bezstrukturalny................................................................................................. 163
6.3.3 Grube linie siateczkowate 163
6.3.4 Czarne kropki i grudki, ułożone obwodowo 165
6.3.5 Linie promieniste lub pseudopodia, ułożone segmentalnie 165
6.3.6 Białe linie 166
6.3.7 Linie równoległe na grzebieniach (na skórze dłoni lub podeszew) lub linie równoległe chaotyczne na paznokciach 171
6.3.8 Naczynia polimorficzne 171
6.3.9 Linie kątowe 174
6.4 Wyjątki 177
6.4.1 Każdy zmieniający się wykwit u osoby dorosłej 177
6.4.2 Guzkowy lub mały wykwit posiadający jakikolwiek wzór złośliwości 177
6.4.3 Każdy wykwit na głowie lub szyi z barwnikowymi kołami i (lub) jakimkolwiek dermatoskopowym obszarem szarości 180
6.4.4 Każdy wykwit na skórze dłoni lub podeszew (akralny) ze wzorcem linii równoległych ułożonych na grzebieniach 182
6.5 Wykluczenie z biopsji jednoznacznych brodawek łojotokowych 183

ROZDZIAŁ 7
„Prognoza bez obecności barwnika”: algorytm decyzyjny dla bezbarwnikowych wykwitów skórnych

7.1 „Prognoza bez obecności barwnika”............................................................................................................. 187
7.1.1 Nadawanie priorytetu wzorom w „Prognozie bez obecności barwnika”..................................... 187
7.2 „Prognoza bez obecności barwnika”: krótka wersja................................................................................ 190
7.2.1 Krok 1: czy wykwit jest owrzodziały?................................................................................................................... 190
7.2.2 Krok 2: czy obecne są „białe wzory”?.................................................................................................................. 192
7.2.3 Krok 3: czy wzorzec naczyniowy odpowiada złośliwości?..................................................................... 196
7.3 Wnioski..................................................................................................................................................................... 207

ROZDZIAŁ 8
Analiza wzorca

8.1 Zmodyfikowana analiza wzorca — algorytm diagnostyczny.............................................................. 209
8.2 Konspekt zmodyfikowanej analizy wzorca barwnikowych wykwitów skórnych.......................... 210
8.3 Zastosowanie konspektu w praktyce............................................................................................................ 211
8.3.1 Jeden wzorzec lub podstawowy wzorzec linii............................................................................................... 211
8.3.2 Jeden wzorzec lub podstawowy wzorzec pseudopodiów.................................................................. 224
8.3.3 Jeden wzorzec lub podstawowy wzorzec kół............................................................................................... 225
8.3.4 Jeden wzorzec lub podstawowy wzorzec grudek..................................................................................... 229
8.3.5 Jeden wzorzec lub podstawowy wzorzec kropek 232
8.3.6 Wzorzec bezstrukturalny 234

ROZDZIAŁ 9
Cechy dermatoskopowe wykwitów powszechnie występujących i wykwitów istotnych: barwnikowych i bezbarwnikowych

9.1 Czerniaki złośliwe: barwnikowe i bezbarwnikowe.................................................................................... 239
9.1.1 Czerniaki złośliwe barwnikowe............................................................................................................................... 240
9.1.2 Czerniak hipomelanotyczny i amelanotyczny............................................................................................... 240
9.1.3 Czerniak przerzutowy................................................................................................................................................... 240
9.1.4 Czerniaki na skórze dłoni i podeszew stóp...................................................................................................... 240
9.1.5 Czerniaki aparatu paznokciowego........................................................................................................................ 240
9.2 Znamiona melanocytowe: barwnikowe i bezbarwnikowe................................................................... 249
9.2.1 Podstawowa klasyfikacja znamion........................................................................................................................ 250
9.2.2 Barwnikowe znamiona nabyte i wrodzone..................................................................................................... 250
9.2.3 Zespół znamion dysplastycznych......................................................................................................................... 254
9.2.4 Cechy brodawek łojotokowych występujące w morfologii znamion wrodzonych................ 254
9.2.5 Znamiona bezbarwnikowe....................................................................................................................................... 260
9.2.6 Znamię błękitne............................................................................................................................................................... 263
9.2.7 Zjawisko znamienia halo............................................................................................................................................. 263
9.2.8 Znamiona rosnące.......................................................................................................................................................... 267
9.2.9 Znamiona Reeda i Spitz............................................................................................................................................... 267
9.2.10 Znamiona na skórze dłoni i podeszew............................................................................................................... 269
9.2.11 Znamiona macierzy paznokcia............................................................................................................................... 269
9.3 Rak podstawnokomórkowy: barwnikowy i bezbarwnikowy................................................................ 273
9.3.1 Bezbarwnikowe wzory raka podstawnokomórkowego.......................................................................... 273
9.3.2 Barwnikowe wzory raka podstawnokomórkowego.................................................................................. 281
9.3.3 Włókniakonabłoniak Pinkusa.................................................................................................................................... 281
9.4 Łagodne wykwity keratynocytowe............................................................................................................... 281
9.4.1 Słoneczna plama soczewicowata, plama soczewicowata w kształcie „kropli atramentu”, plama melanotyczna i hipomelanoza idiopatyczna w kształcie kropli........................................................................................... 281
9.4.2 Brodawki łojotokowe: barwnikowe i bezbarwnikowe.............................................................................. 286
9.4.3 Łagodne rogowacenie liszajowate....................................................................................................................... 300
9.4.4 Porokeratoza....................................................................................................................................................................... 300
9.4.5 Rogowacenie gipsowe................................................................................................................................................. 300
9.4.6 Brodawka wirusowa....................................................................................................................................................... 304
9.4.7 Nabłoniak naskórkowy jasnokomórkowy......................................................................................................... 304
9.5 Rogowacenie słoneczne, rak kolczystokomórkowy in situ i rak kolczystokomórkowy ...............304
9.5.1 Rogowacenie słoneczne............................................................................................................................................. 304
9.5.2 Rak kolczystokomórkowy in situ............................................................................................................................. 306
9.5.3 Rozróżnianie płaskich barwnikowych wykwitów na twarzy: słonecznej plamy soczewicowatej, barwnikowej postaci rogowacenia słonecznego (lub raka kolczystokomórkowego in situ) i plamy soczewicowatej złośliwej........................................................................... 317
9.5.4 Rak kolczystokomórkowy i rogowiak kolczystokomórkowy................................................................. 328
9.6 Włókniak twardy i włókniakomięsak guzowaty skóry............................................................................. 335
9.7 Naczyniak i inne wykwity naczyniowe......................................................................................................... 339
9.8 Rak z komórek Merkla......................................................................................................................................... 343
9.9 Atypowy żółtak włóknisty................................................................................................................................. 343
9.10 Nowotwory przydatkowe................................................................................................................................. 344
9.10.1 Przerost gruczołu łojowego..................................................................................................................................... 344
9.10.2 Nabłoniak gruczolakowaty torbielowy............................................................................................................. 344
9.10.3 Osłonkowiec włosowy................................................................................................................................................. 346
9.10.4 Torbiele — torbiel włosowa (łojowa) i torbiel naskórkowa.................................................................... 346
9.10.5 Nabłoniak wapniejący.................................................................................................................................................. 346
9.10.6 Poroidalny gruczolak ekrynowy............................................................................................................................. 348
9.10.7 Gruczolak łojowy i rak łojowy.................................................................................................................................. 348
9.11 Nerwiakowłókniak................................................................................................................................................ 350
9.12 Mięczak zakaźny................................................................................................................................................... 350
9.13 Chłoniak skórny..................................................................................................................................................... 350
9.14 Mięsak Kaposiego................................................................................................................................................. 352