Astma w pytaniach i odpowiedziach - poradnik

Rozdział I. Astma – etiologia, obraz kliniczny......................... 17

1. Astma – definicja, obraz kliniczny.................................................17

Kilka słów o budowie i czynności układu oddechowego.......................17

Astma – co to za choroba?...................................................................18

Co to znaczy, że astma jest chorobą o podłożu zapalnym?.................19

Czy z astmy można  „wyrosnąć”?.........................................................21

Po czym poznać, że to już astma?........................................................23

Jak wygląda napad duszności astmatycznej?.......................................24

Czym różni się astma alergiczna od niealergicznej?............................ 26

Co może spowodować zaostrzenie astmy?...........................................29

2. Astma – alergeny............................................................................. 29

Jakie alergeny są najczęstszą przyczyną astmy?................................. 29

Roztocza kurzu domowego....................................................................30

Które zwierzęta domowe najczęściej uczulają?.....................................33

Czy są osoby uczulone na zwierzęta gospodarskie?............................37

Czy usunięcie zwierząt z mieszkania na pewno poprawi

przebieg astmy?.................................................................................... 37

Czy alergeny pyłków roślinnych też mogą być przyczyną astmy?..........38

Na czym polega sezonowość objawów przy uczuleniu na pyłki roślin? .39

Na czym polega alergia „pyłkowo-pokarmowa”?.................................... 42

Kiedy uczulają grzyby pleśniowe?.......................................................... 44

Czy każdy może być uczulony na karaluchy?......................................... 46

3. Astma – czynniki niealergiczne....................................................... 47

Czy pogoda wpływa na przebieg astmy?................................................ 47

Dlaczego zanieczyszczenia powietrza i smog są niekorzystne

dla osób z astmą?.................................................................................... 47

Czy bierne palenie ma wpływ na astmę?................................................ 49

Czy palenie e-papierosów jest bezpieczne dla astmatyków?................. 49

Dlaczego po remoncie domu miałem zaostrzenie astmy?..................... 50

W jaki sposób wyeliminować z domu lotne związki organiczne?........... 51

Czy przyczyną moich duszności może być stres?.................................. 52

Które infekcje dróg oddechowych są niekorzystne dla astmatyka?....... 52

Czy zachorowanie na COVID-19 jest niebezpieczne dla astmatyka?..... 53

Co to jest „astma aspirynowa”?............................................................... 53

Czy osoby z „astmą aspirynową” powinny stosować specjalną dietę?... 57

Rozdział II. Astma – diagnostyka i leczenie.................................. 58

II.1. Diagnostyka astmy........................................................................... 58

Jak rozpoznać astmę?............................................................................. 58

Czy każdy astmatyk musi wykonywać badanie spirometryczne?.......... 59

W jakim celu jest wykonywana tzw. próba rozkurczowa?..................... 60

Czy można rozpoznać astmę bez testu prowokacji oskrzeli?................. 61

Czy są dostępne badania oceniające nasilenie stanu zapalnego oskrzeli? 62

II.2. Diagnostyka alergii....................................................................... 62

Jak  wykryć co nas uczula?..................................................................... 62

Na czy polegają punktowe testy skórne (tzw. prick testy)?.................... 62

Jakie leki i na jak długo należy odstawić przed wykonaniem PTS?....... 65

Czy oznaczenie stężenia całkowitego IgE w surowicy (tzw. total IgE) potwierdza alergię?..................................................................................................... 66

Czy oznaczanie poziomu swoistych IgE w surowicy (tzw. testy z krwi)

jest lepszym badaniem niż testy PTS?................................................... 66

Do czego służy diagnostyka molekularna?............................................. 66

II.3. Leczenie astmy.............................................................. 67

Na czym polega współczesne leczenie astmy?..................................... 67

Dlaczego należy eliminować alergeny z otoczenia?.............................. 68

W jaki sposób można zmniejszyć stężenie alergenów roztoczy?.......... 69

Co to są leki kontrolujące astmę?........................................................... 70

Dlaczego w astmie podstawą leczenia są glikokortykosteroidy

wziewne (wGKS)?.....................................................................................70

Czy wGKS hamują wzrastanie dzieci?......................................................71

Dlaczego po wGKS może rozwinąć się kandydoza jamy ustnej i chrypka?. 72

Dentysta mówi, że próchnica u mojego dziecka

jest po sterydach. Czy to prawda?............................................................... 73

Kiedy w leczeniu astmy stosowane są sterydy doustne i w iniekcjach?.... 74

Czy leki antyleukotrienowe mogą zastąpić wGKS?..................................... 74

Dlaczego w astmie stosujemy beta-2-sympatykomimetyki

o przedłużonym działaniu?........................................................................... 75

Od lat jestem leczona na astmę budesonidem i formoterolem

w kapsułkach. Co to są preparaty „combo”?................................................ 76

Co to jest terapia „trójlekowa” (potrójna)?................................................... 77

Na czym polega leczenie biologiczne i czy może być

stosowane w astmie?.................................................................................. 77

Jakie leki można stosować do przerywania duszności?............................. 79

Jakie znaczenie w leczeniu astmy mają leki przeciwhistaminowe?......... 80

Czy w leczeniu astmy należy stosować antybiotyki?.................................. 81

Na czym polega odczulanie w astmie?....................................................... 81

II.4. Aerozoloterapia................................................................................ 82

Dlaczego astmę leczymy głównie lekami wziewnymi?.............................. 82

Co to są inhalatorki ciśnieniowe?............................................................... 84

Czy każdy może używać inhalatorów proszkowych?.................................. 87

Kiedy stosować leki w nebulizacji?............................................................. 90

Czy u osoby z astmą można podawać leki z nebulizatora ultradźwiękowego?             91

Jak działają nebulizatory pneumatyczne?................................................... 92

Czy warto zakupić nebulizator siateczkowy?.............................................. 94

Jak poprawnie wykonać nebulizację u dziecka?......................................... 95

W jaki sposób prawidłowo czyścić inhalator siateczkowy?........................ 97

Rozdział III. Astma – pozostałe zagadnienia.................................. 98

III.1. Pomiary PEF – domowa kontrola czynności płuc........................ 98

Kto powinien codziennie mierzyć PEF?................................................. 98

III.2. Astma a wysiłek fizyczny...................................................................... 101

Kiedy mówimy o astmie wysiłkowej?.................................................... 101

Czy chory na astmę powinien unikać wysiłku fizycznego?................... 102

Czy dziecko z astmą należy zwolnić z zajęć WF w szkole?................. 102

Jaki rodzaj wysiłku jest wskazany dla astmatyków?............................ 103

III.3. Kontrola astmy..................................................................................... 105

Kiedy można powiedzieć, że astma jest dobrze kontrolowana?.......... 105

Co to jest Test Kontroli Astmy?............................................................. 106

III.4. Szczepienia...................................................................... 108

Czy można szczepić dzieci i dorosłych z astmą?................................. 108

III.5. Ciąża a astma........................................................................................ 110

W jaki sposób astma wpływa na przebieg ciąży?.................................. 110

Czy w ciąży należy odstawić leki przeciwastmatyczne?

Czy leczenie jest bezpieczne?............................................................... 111

Czy astma jest wskazaniem do rozwiązania ciąży

przez cięcie cesarskie?.......................................................................... 112

III.6. Wybór zawodu u chorych na astmę...................................................... 113

Czy astmatyk może grać na instrumentach dętych?............................. 113

Jak wybrać zawód dla astmatyka?........................................................ 113

III.7. Astma a podróż samolotem..........................................................114

Czy astmatycy mogą podróżować samolotem?.................................... 114

Czy alkohol może wyzwolić napad astmy?............................................ 115

Przydatne linki........................................................................116

Piśmiennictwo.........................................................................117

Spis tabel

Tabela 1. Czynniki wpływające na rozwój astmy oskrzelowej

Tabela 2. Przykładowe reakcje krzyżowe między alergenami wziewnymi i pokarmowymi

Tabela 3.1.Wybrane leki przeciwzapalne wywołujące zaostrzenia

„astmy  aspirynowej’”

Tabela 3.2.   Wybrane leki przeciwzapalne zwykle dobrze tolerowane w „astmie aspirynowej”

Tabela 4.  O co może zapytać lekarz podczas zbierania wywiadu gdy podejrzewa astmę?

Tabela 5. Okres odstawienia leków przed wykonaniem PTS

Spis rycin

Rycina 1.  Budowa układu oddechowego

Rycina 2.  Zmiana drożności oskrzeli w astmie

Rycina 3.   Roztocze kurzu domowego

Rycina 4.   Kot. Najczęściej uczulające zwierzę domowe

Rycina 5.   Pies. Częsty mieszkaniec naszych domów

Rycina 6.  Królik. Króliki miniaturki coraz częściej towarzyszą dzieciom w domu.

Rycina 7.   Obrzeża leśne obfitują w różne alergeny wziewne, niezależnie od pory roku.

Rycina 8.  Wiechlina zwyczajna.

Rycina 9. Topola.

Rycina 10. Najczęściej uczulające chwasty (od lewej) szczaw, bylica

Rycina 11.1.  Pleśń wyhodowana na chlebie

Rycina 11.2. Jabłko pokryte pleśnią

Rycina 12. Karaluchy

Rycina 13.  Schemat wykonywania testów skórnych typu „prick test”

Rycina 14. Odczyny skórne u pacjenta uczulonego na wiele alergenów, czyli „dodatnie” testy skórne

Rycina 15. Inhalator (od lewej) ciśnieniowy uwalniany wdechem (pMDI-BA) i inhalator ciśnieniowy z dozownikiem – pMDI

Rycina 16.1.  Komory inhalacyjne Aerochamber

Rycina 16.2. Komory inhalacyjne (od góry): OptiChamber Diamond i INTEC Spiro Kid

Rycina 17.1.  Inhalatory proszkowe jednodawkowe – Aerolizer, Fantasmino

Rycina 17.2. Inhalatory proszkowe – u góry – Dysk, od lewej – Aerostar, Airmaster, Orbicel

Rycina 17.3.  Inhalatory proszkowe – od lewej – Forspiro, Easyhaler, Turbuhaler

Rycina 18.1.  Inhalator pneumatyczny TM-NEB PRO (Tech-Med).

Rycina 18.2. Inhalator pneumatyczny RF6 Basic MrBeetle  przyjazny dla małych dzieci

Rycina 19.1.  Inhalator membranowy (siateczkowy) INTEC Twister MESH

Rycina 19.2. Połączenie nebulizatora siateczkowego z komorą inhalacyjną

Rycina 20.  Nebulizator membranowy (siateczkowy) Adamed Air Pro

Rycina 21.  Różne mierniki PEF (od lewej: Personal Best Philips Respironics, Vitalograph, Clement Clarc – Mini Wright)

Rycina 22. Pływanie – polecana forma aktywności dla astmatyków